Câu chuyện kỷ vật

10h sáng, đúng theo lịch hẹn, kỷ lục gia Dương Rạch Sanh (SN 1978, TP.HCM) vặn chìa khóa, mở cửa Phòng trưng bày văn hóa người Hoa Sài Gòn - Chợ Lớn.

Đây là nơi anh lưu giữ bộ sưu tập hơn 2.500 hiện vật vốn là kỷ vật của những gia đình người Hoa sinh sống tại TP.HCM. Năm 2021, bộ sưu tập giúp anh Sanh xác lập kỷ lục Việt Nam: "Người sở hữu bộ sưu tập kỷ vật của người Hoa ở Việt Nam trước năm 1975 có số lượng nhiều nhất”.

Tuy vậy trước đó, anh chưa bao giờ nghĩ đến việc sẽ sưu tầm, lưu giữ những kỷ vật nói trên. Trước đây, anh chỉ cảm thấy tiếc nuối mỗi khi chứng kiến cảnh những ngôi nhà cũ, nhà cổ của người Hoa ở TP.HCM bị tháo dỡ để xây mới.

Đặc biệt, khi biết gia chủ sẽ bỏ đi những vật dụng cũ, mang đậm dấu ấn văn hóa đặc trưng của người Hoa anh càng thêm xót xa.

Dẫu vậy, anh vẫn chưa nghĩ đến việc lưu giữ chúng. Khoảng 10 năm trước, anh vô tình được những cụ bà đang sinh sống trong ngôi nhà gỗ vốn là chỗ ở của các tự sơ nữ (những phụ nữ không bao giờ lấy chồng) liên hệ.

Anh kể: “Họ nhờ tôi đến dọn nhà vì căn nhà bị giải tỏa một phần. Khi thấy họ bỏ đi nhiều vật dụng là đồ xưa, mang nét đặc trưng của người Hoa tôi thấy tiếc nên mang một số món về nhà. Dẫu vậy, tôi cũng chỉ để đó, không biết làm gì với chúng.

Sau này, khi dọn nhà, tôi lại thấy chúng và nghĩ đến việc tiếp tục đi xin, vận động các gia đình khác quyên tặng cho mình những món đồ tương tự. Nếu được nhiều, tôi sẽ làm phòng trưng bày những kỷ vật này với mục đích lưu giữ những nét văn hóa đặc trưng của người Hoa”.

Những ngày đầu đi xin kỷ vật trong các gia đình người Hoa, anh Sanh gặp nhiều khó khăn. Không ai tin vào mục đích tốt đẹp của anh. Họ nghi ngờ, ném về anh những cái nhìn tiêu cực. 

Rất may, anh được người thân, bạn bè tin tưởng. Họ quyên tặng những món kỷ vật của bản thân, gia đình. Từ các món đồ được quyên tặng, anh tìm hiểu rồi viết ra những câu chuyện kỷ vật thú vị, xúc động.

Những thông tin giá trị, ẩn sâu bên trong các kỷ vật được anh khám phá khiến người đọc bất ngờ. Nhiều câu chuyện chạm đến trái tim của cộng đồng người Hoa tại TP.HCM. Từ đó, họ hiểu hơn tâm tư, nguyện vọng của anh và bắt đầu quyên tặng đồ cũ.

Lưu giữ nét văn hóa đặc trưng

Tiêu chí sưu tầm kỷ vật của anh Dương Rạch Sanh cũng rất khác biệt. Anh chỉ chú trọng sưu tầm các kỷ vật của người Hoa trước năm 1975. Bởi các vật dụng ở thời điểm này mang đậm những nét đặc trưng của người Hoa nhất.

Anh cũng chỉ nhận các kỷ vật khi biết rõ gốc tích, có những câu chuyện thú vị xung quanh. Anh kể: “Tôi từng đến chợ đồ cổ để sưu tầm các món đồ xưa cho bộ sưu tập thêm phong phú.

Tuy nhiên, khi cầm trên tay những món đồ có thể sở hữu bằng tiền ấy, tôi lại không có cảm xúc. Nó không mang đến cho tôi một câu chuyện, thông điệp cụ thể nào. Với tôi, nếu món đồ ấy không chứa đựng câu chuyện, không đem đến cho tôi cảm xúc, tôi sẽ không sưu tầm”.

Với cách sưu tầm này, kỷ lục gia Dương Rạch Sanh không đi tìm kỷ vật. Ngược lại, các kỷ vật tự tìm đến với anh. Các cá nhân, gia đình người Hoa thường tìm đến anh để quyên tặng các kỷ vật có ý nghĩa, giá trị với mình.

Mỗi khi nhận một món đồ nào đó, anh đều cẩn thận tìm hiểu kỹ về nguồn gốc, mối liên hệ của chúng với chủ cũ. Từ đó, anh hình thành những câu chuyện kỷ vật với nhiều thông tin độc đáo, đầy xúc động.

Một trong số này là cái địu em bé của ông Huỳnh Đạt Minh (93 tuổi, TP.HCM). Trong những năm Trung Quốc bị Nhật Bản xâm lược, cha mẹ ông Minh đã địu hai em trai của ông bằng 2 cái địu em bé để chạy nạn đến Sài Gòn.

Sau này, khi cưới vợ sinh con, vợ ông Minh cũng sử dụng 2 cái địu ấy để chăm sóc những người con của mình. Suốt thời gian sinh sống tại TP.HCM, ông Minh luôn giữ gìn 2 cái địu ấy như 2 kỷ vật vô giá.

Khi biết anh Dương Rạch Sanh muốn lưu giữ những kỷ vật gắn liền với văn hóa người Hoa, ông Minh đã quyên tặng 2 cái địu này của mình.

Bộ sưu tập của anh Sanh cũng lưu giữ những kỷ vật liên quan đến văn hóa truyền thống người Hoa. Đó là câu chuyện của cụ bà Văn Ngọc Phương (SN 1922, mất năm 2012) và gánh bào hoa kim chỉ độc nhất Sài Gòn một thời.

Khi còn sống, bà Ngọc Phương được xem là “tự sơ nữ” cuối cùng tại TP.HCM. Bà cũng là người duy nhất bán bào hoa kim chỉ, một trong những món đồ thủ công thường dùng trong các lễ nghi truyền thống của người Hoa. 

Sau khi qua đời, di vật cùng hoạt động buôn bán bào hoa kim chỉ của bà do người chị em bạn thân là bà Lý Liên (SN 1937, mất năm 2020) tiếp quản. Bà Lý Liên sau đó đã quyên tặng những di vật này cho kỷ lục gia Dương Rạch Sanh.

Ngoài ra, bộ sưu tập còn có nhiều hiện vật với nhiều câu chuyện độc đáo, thú vị như: gối Lỗ Ban, tủ hủ tiếu của người phụ nữ tên Xâu Cáy, túi thơm đặc trưng của người Hoa, những bức thư họa, thư pháp, tranh thủy mặc của họa sĩ nổi tiếng Trương Lộ, Lý Tùng Niên, Trương Hán Minh…

Sở hữu hơn 2.500 kỷ vật cùng 2.500 câu chuyện khác nhau về chúng nhưng kỷ lục gia Dương Rạch Sanh không nhận mình là nhà sưu tầm. Anh chỉ xem mình là người giữ hộ các món kỷ vật.

Anh chia sẻ: “Tôi xem mình là người giữ hộ các kỷ vật nên luôn nghĩ phải có trách nhiệm lưu giữ, bảo quản chúng một cách cẩn thận, trân trọng. Đến bây giờ, điều khiến tôi vui nhất là được bà con ủng hộ.

Bởi, nếu không có sự ủng hộ, quyên tặng của bà con, tôi không thể có được bộ sưu tập giá trị như thế. Với bộ sưu tập này, tôi hy vọng thế hệ trẻ người Hoa sẽ biết thêm về nguồn cội, văn hóa đặc trưng của mình”.

“Trong khi đó, những người có tuổi đến với phòng trưng bày, nhìn thấy những món kỷ vật ở đây, họ như được thấy lại quá khứ, tuổi thơ, quê hương của mình”, anh nói thêm.

Trong ngày đầu tiên nhận nhà, chị cảm nhận nó khá rộng rãi khi chưa có bất kỳ món đồ nội thất nào. Phía sau nhà là khoảng sân nhỏ, vừa đủ để chị tập tành trồng trọt.

Chị Trúc quan niệm bếp là trái tim của ngôi nhà. Thế nên, chị chọn cải tạo gian bếp trước tiên bằng cách đóng thêm kệ và lắp đặt giá treo tường. Tiếp đó, chị trang trí phòng làm việc, sắp xếp lại phòng giặt giũ và trồng trọt trên mảnh vườn sau hè.

“Mọi gian phòng trong ngôi nhà đều khá chật hẹp. Thế nhưng, sau khi cải tạo để tối ưu hoá không gian sử dụng, chúng tôi đã có thể cùng nhau nấu nướng trong căn bếp nhỏ, xem phim cuối tuần trong phòng ăn kiêm phòng làm việc và tổ chức những buổi tiệc nướng ấm cúng sau vườn”, chị Trúc miêu tả. 

Ngoài những điều vẫn ổn, ngôi nhà đầu tiên ấy cũng mang đến nhiều bất cập trong quá trình sinh hoạt của vợ chồng chị Trúc. Vài lần, cả hai cân nhắc đến việc chuyển nhà để tìm nơi ở mới tốt hơn.

Thế nhưng, càng tìm, chị Trúc càng nhận ra “cỏ luôn xanh hơn ở phía bên kia đồi” và chẳng có nơi nào là hoàn hảo cả. Vì vậy, chị quyết định đầu tư hết tình yêu của mình vào ngôi nhà thuê hiện tại.

8X Sài thành tự tay đóng những chiếc kệ bằng gỗ, làm tranh từ hoa lá ngoài vườn, cắt thảo mộc treo ngược trong nhà…

Gần 6 năm sống trong căn nhà đầu tiên, chị Trúc cảm nhận: “Người có nhà cũng hạnh phúc như cây có đất. Nhà mua càng tốt, nhà thuê cũng không sao, miễn hai người cùng nhà luôn hỗ trợ nhau thì nhà nào cũng trở thành tổ ấm. 

Cần rất nhiều gạch đá để xây nên ngôi nhà, nhưng chỉ cần tình yêu để hình thành tổ ấm.

Nhờ căn nhà nhỏ mà tôi học được cách tận dụng tối đa không gian sống và trân trọng những gì mình đang có thay vì than vãn và buồn bã.

Đối với tôi, nhà không phải nơi chốn mà là một cảm giác. Đó là nơi mang đến cảm giác quen thuộc, thân thương và bình yên, hạnh phúc”.

“Mang, vác” ký ức xây nhà mới

8X Sài thành cứ nghĩ cả cuộc đời sẽ gắn bó, an cư lạc nghiệp ở xứ sở hoa anh đào. Thế nhưng, gần 1 năm trước, chồng của chị Trúc chuyển công tác và điểm đến là TP.HCM.

Một lần nữa, chị Trúc khăn gói trở về nơi mình sinh ra và lớn lên nhưng mang theo sự tiếc nuối khu vườn nhỏ sau hè, gian bếp chưa đầy 3m2... ở Nhật. 

Để cân bằng cảm xúc sau khi chia tay ngôi nhà đầu tiên, chị mang hết tình yêu gửi trọn vào căn nhà mới. Nơi ở mới của vợ chồng chị nằm trong một khu chung cư yên tĩnh, nằm cạnh rạch Bến Nghé, Quận 4. Đó cũng là một căn nhà thuê, chờ người phụ nữ khéo tay cải tạo thành tổ ấm.

Những ký ức ấm áp trong ngôi nhà cũ thôi thúc vợ chồng chị Trúc “mang, vác” tất cả món đồ có thể mang theo. Ngoài những món đồ nội thất cồng kềnh, các loại cây cảnh không thể đưa đi, vợ chồng chị được công ty hỗ trợ vận chuyển những vật dụng còn lại trong định mức chi phí được đưa ra về Việt Nam.

Thời điểm nhận thông báo về việc chuyển công tác cho đến khi rời đi chỉ hơn một tháng. Trong khoảng thời gian ngắn, chị Trúc cố gắng đóng gói hầu hết mọi thứ mang theo. Đó là những đồ vật chất chứa kỷ niệm mà gia đình chị có được bên nhau trong ngôi nhà thuê đầu tiên.

“Chồng tôi nói tiền không mua được ký ức. Thế nên, anh cùng tôi gói ghém nhiều vật dụng lỉnh kỉnh để mang về Việt Nam”, chị Trúc kể.

Cũng như ngôi nhà trước, chị Trúc quyết định cải tạo gian bếp mới đầu tiên. Bếp mới to hơn bếp cũ gần 4 lần nhưng chi phí cải tạo chỉ khoảng 4 triệu đồng, bao gồm: gỗ pallet ốp tường, gỗ thông đóng kệ, giấy dán mặt bếp, và các vật dụng linh tinh khác như sơn và ốc vít…

Dù cải tạo nhưng cách làm của chị Trúc không ảnh hưởng đến kết cấu, chẳng phải đục đẽo vào tường nhà. Chị chú trọng vào việc thay đổi gian bếp mới sao cho giống với nhà bếp trước đây nhiều nhất có thể.

Cũng giống như nhà cũ ở Nhật, chị Trúc bố trí khu pha chế ở phía ngoài hành lang để chồng không cần phải vào bếp mỗi khi muốn pha cà phê.

Hầu hết gia vị hiện tại đều được chuyển từ bếp cũ ở Nhật về, kể cả lọ đường hay hũ muối đang dùng dang dở.

Cách sắp xếp các ngăn tủ của căn bếp cũ cũng được chị áp dụng cho gian bếp mới. Kể cả chén dĩa, chị cũng cố gắng mang hết về Việt Nam.

Hộp thuỷ tinh và chai lọ cũng từ Nhật chuyển sang, nên từ ngày vào nhà mới, chị Trúc không phải bỏ thêm tiền mua sắm lại vật dụng bếp.

Hiện tại, chị Trúc chưa bận rộn chuyện con cái. Thế nên, chị tận dụng thời gian rảnh của bản thân vào việc chăm chút cho ngôi nhà mới.

Việc rời xa căn nhà đầu tiên gắn bó, chăm chút trong thời gian dài mang đến nhiều tiếc nuối với chị Trúc. Thế nhưng, khi nghĩ về những gì mình có thể làm cho ngôi nhà mới trong tương lai, người phụ nữ này lại thêm yêu tổ ấm trên quê hương.

Ảnh: Nhân vật cung cấp

Ông bố thủy thủ về thăm nhà, tặng con gái món quà được ngàn người thích

Đạo diễn đã ghép nối các manh mối cũ và mới, sau đó đối chất với Peter Todd và Adam Back - nhà sáng lập Blockstream và cũng là một trong những người được nghi ngờ là Satoshi.

"Có vẻ anh đã có hiểu biết sâu sắc về Bitcoin khi đó, đúng không?", Hoback hỏi Todd trong phần kết phim.

"Vâng, đúng vậy, tôi là Satoshi Nakamoto", Todd trả lời.